Het is goed dat de discussie over de veiligheid van vrouwen oplaait na de gruwelijke moord op Lisa (17), schrijft Mariëtte Hamer. Maar laat dat straks niet wegzakken; zet dit gesprek voort als het gaat om minder zichtbare vormen van seksueel geweld.
Dit opiniestuk verscheen ook in de Volkskrant.
Als regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, ben ik nu drie jaar bezig het gesprek hierover te voeren en aan te jagen, in het bedrijfsleven, het onderwijs, de horeca, het studentenleven en op nog veel meer plekken.
Soms tegen de klippen op. Want nee, het valt niet mee met seksueel geweld in Nederland, en ja, je mag nog steeds een complimentje geven. Nee, niet alle mannen doen dit, en ja valse aangiften komen – al is het maar héél soms – ook voor.
Deze relativerende reacties laten zien dat we nog steeds de neiging hebben om weg te kijken van de ongemakkelijke werkelijkheid dat 1 op de 2 vrouwen en 1 op de 5 mannen een fysieke vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft meegemaakt (en dan hebben we het nog niet eens over de seksistische opmerkingen en berichten.) Dat driekwart van de jonge vrouwen in het afgelopen jaar straatintimidatie meemaakte. Dat er over heel veel seksueel geweld lang wordt gezwegen, of misschien wel nooit gesproken. Dat het levens, relaties en carrières beschadigt.
Pyramide van geweld
De moord op Lisa is nu aanleiding voor heel veel mensen om zich hier wél over uit te spreken. Statistisch gezien lijkt dat misschien krom: de ‘man in de bosjes’ is de uitzondering. Veel vaker komt de dreiging van bekenden, speelt het zich af achter de voordeur, in de kroeg of in de sportschool en komt het niet tot moord, maar wel tot angst, vernedering, aanranding of verkrachting.
Systemisch gezien is het logisch dat de ophef nu ontstaat. Natuurlijk door de gruwelijkheid van deze moord, maar ook door de herkenning: vrouwen krijgen van jongs af aan mee dat zij zich moeten wapenen tegen mannen. En dat dit bovendien hun individuele verantwoordelijkheid is. Daarover ontstaat nu, terecht, verontwaardiging. Het onthult iets over hoe mannen en vrouwen zich ook nu nog tot elkaar verhouden.
De piramide van geweld (met in het topje moord en daaronder een brede basis van seksueel grensoverschrijdend gedrag) brengt de uitzonderlijke incidenten en dagelijkse gedragingen op wetenschappelijk onderbouwde wijze bij elkaar. Die context is buitengewoon relevant, want aan de onderkant van de pyramide kunnen we allemaal nog iets doen om de ultieme consequentie te voorkomen.
Geen individuele verantwoordelijkheid
De veiligheid van vrouwen is niet hun individuele verantwoordelijkheid, maar één die we samen dragen. De oplossing ligt in échte gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. Wanneer mannen geen macht meer uitoefenen over vrouwen en vrouwen niet meer beschouwd worden als bezit hoeven vrouwen zichzelf niet meer te wapenen.
En in een omgeving waarin fysieke en sociale veiligheid prioriteit heeft. Normeren middels wet- en regelgeving is één van de manieren om dit dichterbij te brengen, zoals met de wet seksuele misdrijven die vorig jaar is ingevoerd en de nog in te voeren strafbaarstelling van psychisch geweld. En daarnaast toch echt dat gesprek, waarop ik maar blijf hameren.
Laten we het gesprek dat nu ontstaat verwelkomen om te praten over de onderliggende patronen in onze omgang, die maken dat elke dag meisjes en vrouwen worden beperkt in hun doen en laten. Laten we op zoek gaan naar verbinding in dit gesprek: vrouwen, vrouwen en mannen en mannen onderling. Aan keukentafels, vergadertafels, bartafels, talkshowtafels, in deze krant, op straat, in de sportschool en op school.
Ik waarschuw ook: laat het niet wegzakken. We moeten aan de slag, met betere omgangsvormen en met een gerichte aanpak, ook vanuit de overheid. Laten we alles op alles zetten om de massale inzet voor de veiligheid van vrouwen, overal en altijd, vast te houden.